De Vervoerregio Amsterdam heeft in 2023 haar nieuwe beleidskader vastgesteld waarmee zij aanstuurt op het bevorderen van brede welvaart. Maar hoe bepaal je welke projecten prioriteit moeten krijgen als je ze wilt beoordelen vanuit een brede welvaartsperspectief? Om deze vraag te beantwoorden, heeft de Vervoerregio Amsterdam samen met onderzoekers van de TU Delft en Populytics twee onderzoeken uitgevoerd, waarbij bijna 5.000 inwoners hun advies gaven.

Met discrete keuze-experimenten kunnen we vaststellen hoe inwoners brede welvaartseffecten wegen

De onderzoekers voerden allereerst een aantal discrete keuze-experimenten (DCE) uit, waarbij deelnemers meerdere keren een keuze maakten tussen twee beleidsopties. De beleidsopties verschilden steeds van elkaar op de vijf brede welvaartsthema’s uit het beleidskader van de Vervoerregio: bereikbaarheid, verkeersveiligheid, duurzaamheid, gezondheid en inclusiviteit. Deze keuzes lieten zien hoe inwoners verschillende brede welvaartsthema’s afwegen.

Bijvoorbeeld: Hoe wegen inwoners een project dat een bepaalde hoeveel duurzaamheidseffecten realiseert ten opzichte van een project dat een bepaalde hoeveelheid bereikbaarheidseffecten realiseert? Of hoeveel euro zijn inwoners bereid te betalen voor een verbetering op het gebied van inclusiviteit of verkeersveiligheid?

Dit onderzoek leverde verschillende kengetallen op die kunnen worden gebruikt om de effecten van projecten van de Vervoerregio op brede welvaart te waarderen, zoals:

• De totale betalingsbereidheid voor dat 1 iemand extra zelfstandig durft te fietsen in het verkeer is €14.110.
• De totale betalingsbereidheid voor ervoor zorgen dat 1 inwoner extra het openbaar vervoer beter kan bereiken, begrijpen of gebruiken en daardoor volwaardig kan meedoen is €1.560 euro per jaar.

Dit zijn unieke kengetallen die wereldwijd nog niet eerder zijn vastgesteld en ze vormen de basis voor een brede welvaart-afwegingskader.

Het onderzoek zorgt ervoor dat de Vervoerregio Amsterdam de eerste overheid is die een brede welvaart-afwegingskader kan gaan gebruiken op basis van onderzoek naar waarderingen van inwoners. In het onderzoeksrapport is uitgewerkt hoe voor projecten van de Vervoerregio een “brede welvaart-coëfficiënt” kan worden vastgesteld. Hoe hoger deze coëfficiënt, hoe meer het project bijdraagt aan brede welvaart.

De wetenschappelijke innovatie van dit onderzoek ligt in het feit dat voor alle negen brede welvaartseffecten uit het onderzoek de maatschappelijke waardering is gekwantificeerd. Dit betekent dat er nu concrete cijfers beschikbaar zijn die laten zien hoe inwoners deze effecten waarderen. Deze methode biedt een veelbelovende aanpak die ook gebruikt kan worden om andere brede welvaartseffecten in kaart te brengen en te waarderen.”

Participatieve Waarde Evaluatie gebruiken om inwoners te betrekken bij beleidskeuzes

Naast de discrete keuze-experimenten voerden de onderzoekers ook een Participatieve Waarde Evaluatie (PWE) uit. Dit is een methode die steeds vaker gebruikt wordt voor burgerparticipatie. In een PWE worden inwoners als het ware op de stoel van de beleidsmaker gezet. Vervolgens wordt hen gevraagd om advies te geven over een specifiek beleidsvraagstuk door keuzes te maken en deze te motiveren.

In dit onderzoek is gekeken naar de mate waarin PWE een effectief middel is om inwoners te betrekken bij het maken van waardengedreven beleidskeuzes tussen projecten van de Vervoerregio.

In PWE’s voor de energietransitie is gebleken dat PWE een effectief middel is om als overheid waardengedreven beleid te maken op basis van input van inwoners. In hoeverre deze methode ook voor mobiliteitsbeleid binnen de Vervoerregio kan worden ingezet, is nog onduidelijk. In dit onderzoek werd daarom onderzocht in hoeverre (diverse groepen) inwoners PWE een fijne methodiek vinden om hun waarden over mobiliteitsbeleid van de Vervoerregio te uiten. Ook werd gekeken of een PWE relevante informatie oplevert voor beleidsmakers over de voorkeuren en waarden die inwoners hebben over mobiliteitsbeleid.

In de PWE kregen deelnemers 19 projecten van de Vervoerregio te zien en moesten zij binnen een budget van €85 miljoen prioriteiten stellen. Bij elke keuze zagen ze de effecten van hun selectie op de vijf brede welvaartsthema’s.

De resultaten bieden een goed beeld van welke waarden inwoners meewegen in hun voorkeuren voor beleidsopties van de Vervoerregio Amsterdam. Ook is het duidelijk dat deelnemers PWE een fijne methode vinden om hun voorkeuren door te geven. Echter, op basis van deze PWE kunnen we niet bepalen in hoeverre deelnemers de brede welvaartsindicatoren en kosten meewegen bij het maken van keuzes tussen projecten van de Vervoerregio. De keuzetaak waarin deelnemers voor 19 projecten 5 brede welvaartthema’s moesten afwegen, bleek te ingewikkeld. Voor toekomstige toepassingen wordt aangeraden om deelnemers minder projecten en effecten tegelijkertijd te laten beoordelen.

Een veelbelovende aanpak voor bredere toepassing

Met deze onderzoeken is de Vervoerregio Amsterdam de eerste overheid ter wereld die een brede welvaart-afwegingskader ontwikkelt op basis van burgerinzichten. Zowel DCE als PWE bieden waardevolle perspectieven voor beleidsvorming. Door verdere verfijning en schaalvergroting kan deze aanpak ook worden ingezet in andere domeinen om de stem van inwoners nog beter te integreren in beleid.