In de gezondheidseconomie is veel onderzoek gedaan naar voorkeuren van patiënten voor specifieke behandelingen en naar het belang van verschillende waarden en rechtvaardigheidsoverwegingen bij de allocatie van het zorgbudget. Maar er is weinig onderzoek gedaan naar hoe burgers vinden dat het zorgbudget moet worden verdeeld over verschillende zorgdomeinen.

In deze studie onderzoeken we met een Participatieve Waarde Evaluatie (PWE) wat Nederlanders zouden doen als zij het zorgbudget zelf zouden mogen verdelen. Zouden zij meer geld uittrekken, zelfs als dit zorgt voor een stijging van de zorgpremie? In welke zorggebieden zouden zij dan meer investeren? Of zouden ze bezuinigen?

Participatieve Waarde Evaluatie (PWE) is een wetenschappelijke methode waarmee burgers op een laagdrempelige manier advies kunnen geven over een beleidskeuze. De essentie van een PWE is dat een keuzesituatie van de beleidsmaker zo goed mogelijk wordt nagebootst waardoor burgers een dilemma kunnen doorleven om vervolgens een advies te geven en dit advies te onderbouwen. In deze PWE werden 2.850 burgers virtueel op de stoel van de beleidsmaker gezet en aan hen werd gevraagd hoe zij budgetten in de zorg zouden verdelen aan acht verschillende zorgonderdelen: 1) huisartsen en andere gemakkelijk toegankelijke zorg; 2) ziekenhuiszorg; 3) ouderenzorg; 4) gehandicaptenzorg; 5) GGZ; 6) preventieve zorg door belonen van gezond gedrag; 7) preventieve zorg door ontmoediging van ongezond gedrag; en 8) investeringen in nieuwe en betere medicijnen.

Voor elke keuze kregen zij ook inzichten in de consequenties, bijvoorbeeld wat het effect zou zijn op hun fysieke gezondheid van Nederlanders, hun welzijn en het effect van zorg op arbeidsparticipatie. Deelnemers kregen te zien dat de zorgpremie zou stijgen als er in totaal meer budget zou worden besteed aan zorg dan dat we nu eraan uitgeven. Op basis van de steekproef van 2.850 burgers kunnen representatieve uitspraken worden gedaan voor de Nederlandse populatie op de kenmerken leeftijd, geslacht en opleidingsniveau.

Een eerste resultaat is dat de gemiddelde deelnemer vindt dat er meer moet worden geïnvesteerd in alle acht de sectoren, ook als dat betekent dat de zorgpremie stijgt. Gemiddeld adviseren de deelnemers aan de raadpleging dat het zorgbudget met ongeveer 140 euro extra per inwoner per jaar omhoog kan. Dat komt neer op ongeveer 2,5% van het huidige zorgbudget. Dit kiezen deelnemers ondanks dat dat betekent dat de zorgpremie per Nederlander stijgt.

Uit de resultaten komt een duidelijke top drie naar voren. Deelnemers willen graag meer uitgeven aan ouderenzorg, de GGZ en nieuwe en betere medicijnen. Wel zijn er soms kleine accentverschillen. Zo zetten vrouwen vergeleken met mannen meer in op de GGZ. Hoogopgeleiden investeren naast de top drie ook graag in preventie. Jongeren besteden het liefst meer aan de GGZ, terwijl 65-plussers juist prioriteit geven aan ouderenzorg.

Dit onderzoek betekent een belangrijke wetenschappelijke bijdrage. Voor het eerst is onderzocht of de hoogte van de eigen bijdrage invloed heeft op de keuzes van deelnemers over het totale zorgbudget. De deelnemers werden verdeeld in twee groepen. In de eerste groep leidde elke extra geïnvesteerde euro in het zorgsysteem tot een 100 procent premieverhoging, in de tweede groep leidde diezelfde investering tot een premieverhoging van 50 procent. Uiteindelijk gaven de deelnemers vergeleken met de huidige situatie ongeveer 140 euro per jaar meer uit aan gezondheidszorg, onafhankelijk van de vraag of er 100 procent of 50 procent uit eigen zak moest komen.