Moeten we korte vluchten verbieden en internationaal treinverkeer verbeteren? Of moeten we nieuwe spullen duurder maken en het repareren van spullen goedkoper? Moet Nederland waterstof kopen uit het buitenland? Of juist kleine kerncentrales hier bouwen? In de Klimaatraadpleging 2023 dachten meer dan 11.000 Nederlanders mee over deze onderwerpen.

Brede samenleving betrekken met een innovatieve methode
De landelijke raadpleging vond plaats op initiatief van de commissie voor Economische Zaken en Klimaat van de Tweede Kamer. De commissie wil hiermee de brede samenleving in staat stellen om mee te denken over klimaatbeleid. De Kamerleden kunnen de resultaten gebruiken om het klimaatbeleid van het kabinet beter te beoordelen en om hun eigen ideeën voor dit beleid aan te scherpen. De raadpleging is uitgevoerd op basis van de Participatieve Waarde Evaluatie (PWE) methode, ontwikkeld door wetenschappers van onder meer de TU Delft. PWE is een methode die goed aansluit bij de participatiebehoeften van ‘het stille midden’. De raadpleging is uitgevoerd door onderzoekers van Populytics in samenwerking met onderzoekers van de TU Delft. 2.849 deelnemers deden mee vanuit een geselecteerde groep die representatief is voor de Nederlandse volwassen bevolking, meer dan 8.733 inwoners deden mee aan een open raadpleging.

Middengroep steunt maatregelen die niet-duurzame consumptie met 25% terugdringen
De klimaatraadpleging laat zien dat ongeveer 20% van de Nederlanders een zeer uitgesproken mening heeft over klimaatbeleid. Dit zijn de sterke tegenstanders die extra klimaatbeleid afzweren en de sterke voorstanders die vinden dat klimaatbeleid niet ambitieus genoeg kan zijn. De brede middengroep (80%) steunt belastingmaatregelen die niet-duurzame consumptie met ongeveer 25% verminderen. De extra belasting moet dan wel gebruikt worden om duurzame alternatieven aantrekkelijker te maken.
Breed draagvlak om vliegverkeer te ontmoedigen en treinverkeer te stimuleren
De Klimaatraadpleging laat zien dat een groot deel van de bevolking vindt dat de Tweede Kamer maatregelen moet nemen om vliegen te ontmoedigen en treinverkeer te stimuleren. Deelnemers adviseren om de belasting op vliegen zoveel te verhogen dat Nederlanders 30% minder gaan vliegen en dat de belastingopbrengsten worden gebruikt om het reizen per trein naar het buitenland goedkoper te maken. Het gemiddelde advies van deelnemers aan de Klimaatraadpleging is om vliegen te verbieden tot 620 kilometer. Je kan dan vanuit Nederland bijvoorbeeld niet meer vliegen naar Brussel, Londen en Parijs. Stemmers op bijna alle politieke partijen staan achter deze maatregelen.

Nieuwe spullen moeten duurder worden, het repareren van spullen goedkoper
Deelnemers konden in de raadpleging adviseren om de belasting op nieuwe spullen te verhogen en tegelijkertijd het repareren van spullen aantrekkelijker te maken door dit te subsidiëren. Ze adviseren gemiddeld genomen om de prijs van nieuwe spullen zoveel te verhogen dat de consumptie hiervan met 29% afneemt. Dit geld kan dan onder meer worden gebruikt om reparatie te subsidiëren. Ook vindt men dat kleding die gemaakt is van nieuwe materialen sterker mag worden belast als dit geld wordt gebruikt om kleding van hergebruikte materialen goedkoper te maken.

Verschillende rechtvaardigheidsprincipes van belang
Voorkeuren worden in belangrijke mate bepaald door de mate waarin een deelnemer vindt dat er een (door mensen veroorzaakt) klimaatprobleem is. Deelnemers die zeggen dat klimaatverandering een groot probleem is vinden normerende en beprijzende maatregelen veel sneller te rechtvaardigen. Rechtvaardigheidsoverwegingen spelen een belangrijke rol in de voorkeuren van deelnemers. Het duurder maken van vliegen en niet-duurzame consumptie krijgt bijvoorbeeld veel steun omdat ze volgens deelnemers aansluiten bij verschillende rechtvaardigheidsprincipes zoals ‘de vervuiler betaalt’, het kiezen van maatregelen met het ‘grootste nut’ en ‘eigen verantwoordelijkheid’. Sommige deelnemers geven de voorkeur aan het verbieden van korte vluchten in plaats van aan het verhogen van prijzen van vliegtickets, omdat het verhogen van de prijzen in hun ogen oneerlijk is voor de minstbedeelden. Deelnemers geven over het algemeen de voorkeur aan het verhogen van prijzen van vliegtickets in plaats van de prijzen van benzine, diesel en vlees omdat zij autorijden en het eten van vlees meer als basisbehoeften zien dan vliegen.

Nederlanders vinden energieonafhankelijkheid belangrijk, Wind op Zee en gebruik van (rest)warmte zijn populair
In de Klimaatraadpleging konden deelnemers ook een advies geven over de keuzes die de overheid moet maken om ervoor te zorgen dat er in de toekomst genoeg energie is voor Nederlandse huizen en bedrijven. Ze vinden het belangrijk dat Nederland zelf ongeveer 80% van haar energie op eigen grondgebied opwekt zodat Nederland voor haar energievoorziening niet te afhankelijk is van het buitenland. Deelnemers vinden dat sterk moet worden ingezet op de opties ‘Warmte uit de industrie opnieuw gebruiken om woningen te verwarmen’ en ‘Warmte uit de bodem gebruiken om woningen te verwarmen’ omdat zij het (mede gezien de hoge gasprijzen) belangrijk vinden dat (rest)warmte slim wordt benut. Deelnemers zetten sterk in op het plaatsen van windmolens op de Noordzee omdat zij dit een effectieve en zeer schone energiebron vinden die nauwelijks nadelen met zich meebrengt. Deelnemers zetten gematigd in op het bouwen van kleine en grote kerncentrales. Mannen kiezen vaker voor kernenergie dan vrouwen. Nederlanders die twijfelen aan klimaatverandering vinden kernenergie aantrekkelijker dan Nederlanders die zich grote zorgen maken over klimaatverandering. Dat komt mede omdat zij het belangrijk vinden om zelf weinig last te hebben van klimaatbeleid en zij verwachten dat ze relatief weinig last zullen hebben van kerncentrales.

Uitkomsten bruikbaar voor het Burgerforum Klimaat
Voor de zomer heeft de Tweede Kamer ingestemd met de instelling van een Burgerforum Klimaat. 175 burgers zullen de komende periode worden geloot en vanaf maart 2024 zullen zij samen een antwoord geven op de vraag: “Hoe kunnen we als Nederland eten, spullen gebruiken en reizen op een manier die beter is voor het klimaat?” In Nederland zijn er verschillende voorbeelden waarin een burgerforum wordt voorafgegaan door een raadpleging (Gelderland, Sudwest-Fryslan, Foodvalley, Hoeksche Waard, Eemnes). De resultaten van de Klimaatraadpleging 2023 over consumptiegedrag zouden als input kunnen dienen voor het Burgerforum Klimaat.

Deelnemers tevreden met hun deelname
Dit is de eerste keer dat de Tweede Kamer opdracht heeft gegeven voor een PWE-raadpleging. Tweede Kamerleden wilden met deze eerste toepassing ook ervaring opdoen met deze democratische innovatie. De gemiddelde deelnemer geeft het cijfer 7,2 aan de raadpleging. Een ruime meerderheid van de deelnemers krijgt meer vertrouwen in besluiten van de overheid als de overheid vaker inwoners laat meedenken op deze manier. Meer dan 75% van de deelnemers is van mening dat deze methode vaker toegepast moet worden om inwoners te betrekken bij overheidsbeleid.
De methode is eerder onder meer toegepast om Nederlanders te betrekken bij het coronabeleid en twee jaar geleden is er ook een Klimaatraadpleging gedaan (www.tudelft.nl/klimaatraadpleging).

Lees hier het rapport.

Er komen uitdagingen af op het landelijke gebied van de provincie Noord-Holland. Hoe om te gaan met te veel of te weinig water? Hoe ziet de toekomst van boeren eruit? 6.000 inwoners adviseerden hun Provincie in een PWE-raadpleging van Populytics over deze en andere keuzes.

In 2023 presenteren alle twaalf provincies een plan voor de toekomst van het landelijke gebied, een Provinciaal Programma of PPLG. Provincie Noord-Holland heeft ruim 6.000 Noord-Hollanders advies gevraagd bij een aantal belangrijke keuzes. De raadpleging werd uitgevoerd op basis van de Participatieve Waarde Evaluatie (PWE) methode. 93% van de deelnemers was positief over deze vorm van raadplegen.

In de raadpleging onderzoeken wij waar inwoners vinden dat hun Provincie zich extra voor moet inspannen. Moet er meer aandacht komen voor een gezonde leefomgeving of voor het verbeteren van de mogelijkheden voor recreatie?

Ook vragen wij deelnemers welke dingen zij in de toekomst in het landelijke gebied willen zien. Moet er meer ruimte komen voor woningbouw? Of moeten we vooral ruimte creëren voor agrariërs die duurzaam verder willen?

Belangrijkste resultaten

Uit het rapport met resultaten komen belangrijke inzichten naar voren.

Gemiddeld genomen adviseren inwoners de Provincie om zich het meest in te spannen voor een schone leefomgeving, het voorkomen van problemen bij te veel of te weinig water, en het verbeteren van de natuur. Veel deelnemers zien dit als fundamentele behoeften en daarom vinden zij dat de provincie zich hier veel voor moet inspannen. Opvallend is dat inwoners van de stad en het landelijke gebied deze zelfde prioriteiten stellen.

Ook als het gaat om de toekomst van het landelijke gebied zijn de overeenkomsten tussen stad en land groter dan de verschillen. De belangrijkste prioriteiten zijn het planten van meer bossen en bomen, en ruimte maken voor agrariërs die duurzaam willen werken.

Voor inwoners van het landelijke gebied is het zoveel mogelijk behouden van hun leefomgeving zoals het is ook een belangrijke waarde.

Lees het rapport met resultaten over de PWE-raadpleging onder 6.000 inwoners van Noord-Holland over het landelijke gebied.

Elk jaar sterven meer dan 10.000 Nederlanders aan de gevolgen van milieuvervuiling en overlast. Wat moet de overheid hier aan doen? Op Wereldmilieudag lanceert het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat samen met Populytics een raadpleging waarin alle Nederlanders een advies kunnen geven over het milieubeleid in ons land.

De regering wil ons milieu verbeteren. In onze bodem, water en lucht komen steeds meer schadelijke stoffen zoals PFAS, stikstof en microplastics. Daarnaast is er veel overlast, zoals geluid en stank. Milieuvervuiling, schade en overlast zorgen ervoor dat mensen stress kunnen ervaren, vaker ziek worden en korter leven.

Daarom maakt de regering een plan om het milieu schoner, gezonder en veiliger te maken. Dit plan heet het Nationaal MilieuProgramma. De keuzes die de regering maakt hebben gevolgen voor iedereen die in Nederland woont en werkt. Daarom wil de regering graag advies krijgen van veel verschillende mensen via een landelijke volksraadpleging.

Op de stoel van de regering

In de Nationale Milieuraadpleging van 2023 kunnen Nederlanders als het ware op de stoel van de regering plaatsnemen. Ze krijgen negen dingen te zien waar de overheid rekening mee kan houden bij het milieubeleid. Vervolgens moeten inwoners hun keuzes maken.

Moet Nederland de kosten voor milieubeleid zo laag mogelijk houden? Of moeten we de gezondheid van burgers zo goed mogelijk beschermen tegen vervuiling? En hoe belangrijk is het dat milieu de woningbouw niet hindert?

Deelnemers krijgen uitgebreid de mogelijkheid om hun keuzes te motiveren en te nuanceren. Dit levert een scherp beeld op van hun waarden, zorgen en de kansen die zij zien.

Doe mee aan de nationale Milieuraadpleging

http://Milieuraadpleging.nl

Tussen 5 juni en 14 juli 2023 kunnen alle Nederlanders van 16 jaar en ouder het ministerie adviseren over het milieubeleid in Nederland.

De PWE-raadpleging: een democratische innovatie, ontwikkeld door Nederlandse wetenschappers  

De raadpleging wordt uitgevoerd op basis van de wetenschappelijke methode Participatieve Waarde Evaluatie (PWE). Deze methode is ontwikkeld door wetenschappers van onder meer de TU Delft en eerder toegepast om Kamerleden te adviseren over klimaatbeleid (zie bijvoorbeeld). Toen adviseerden ruim 10.000 Nederlanders binnen een week hun overheid over dit onderwerp. Via de link vindt u een filmpje over dit onderzoek.

De methode wordt ook in Peru, Israël en Noorwegen gebruikt om burgers te betrekken bij overheidsbeleid.

Meer informatie

Hoofdonderzoeker Populytics: Mark Beumer mark [at] populytics.nl.

De Lelylijn kan een spoorverbinding worden tussen de Randstad en het Noorden van Nederland. Maar hoe vaak moet deze gaan stoppen? En gaat de natuur voor of de kosten? 11.000 Nederlanders adviseerden de overheid in een PWE-raadpleging van Populytics over deze en andere keuzes.

Ruim 11.000 inwoners deden mee aan de Lelylijn-raadpleging. De raadpleging werd uitgevoerd op basis van de Participatieve Waarde Evaluatie (PWE) methode. Het is de eerste keer dat inwoners al zo vroeg betrokken worden bij infrastructurele plannen, normaal gesproken is er pas later in het proces ruimte voor participatie. 93% van de deelnemers was positief over deze vorm van raaplegen.

In de raadpleging onderzoeken wij op welke waarden en effecten inwoners vinden dat de overheid moet sturen in het ontwerp- en besluitvormingstraject rond de Lelylijn. Ook kunnen deelnemers aangeven in welke mate zij ontwerpkeuzes zoals het aantal tussenstations, de reistijd en de mate waarin de omgeving overlast ervaart belangrijk vinden bij het maken van keuzes.

Belangrijkste resultaten

Uit het rapport met resultaten komen belangrijke inzichten naar voren.  uitkomsten zijn dat inwoners het belangrijk vinden dat de Lelylijn zorgt voor een snellere spoorverbinding tussen Noordelijk-Nederland en de Randstad, dat de natuur zo min mogelijk last heeft van de nieuwe spoorverbinding en dat de Lelylijn positieve milieueffecten heeft. Inwoners van Noordelijk Nederland vinden het relatief belangrijk dat de lijn zorgt voor kansengelijkheid en een sterkere economie.

Inwoners die wel en niet in Noordelijk Nederland wonen denken ongeveer hetzelfde over wat belangrijk is bij keuzes over de Lelylijn. Deelnemers vinden een forse investering van belastinggeld acceptabel als de Lelylijn veel tijdswinst oplevert. Veel deelnemers delen ook zorgen en kansen die ze zien. En gedetailleerde ideeën.

Staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat): “Het doet mij goed dat zoveel mensen de moeite hebben genomen om de raadpleging in te vullen en hun ideeën over de verbinding hebben doorgegeven. Met dit onderzoek hebben we de keukentafel met de tekentafel verbonden en dat is van onschatbare waarde. Ik vind het heel belangrijk om te weten wat inwoners willen, wat ze verwachten en waar hun zorgen zitten. Ik zal deze uitkomsten dan ook zeker meenemen in de verdere uitwerking van de plannen.”

Commissaris van de Koning René Paas (Groningen): “Een snelle Lelylijn met respect voor de natuur en behoud van de regionale identiteit: dat is een gedeeld beeld uit de raadpleging. Uit de raadpleging blijkt ook dat de verschillen ‘hoe mensen over de Lelylijn denken’ tussen inwoners uit het Noorden en uit de rest van Nederland niet groot zijn. De Lelylijn zou wel eens dé verbinding kunnen zijn.”

Lees het rapport met resultaten over de raadpleging onder 11.000 inwoners over de Lelylijn.

In opdracht van de Tweede Kamer der Staten-Generaal hebben we de Klimaatraadpleging uitgevoerd. Dit is de eerste PWE raadpleging in opdracht van de Tweede Kamer. 

Kamerleden Joris Thijssen, Raoul Boucke en Silvio Erkens hebben samen met TU Delft studenten de Klimaatraadpleging ingevuld. Ook gingen ze met elkaar in gesprek. Dit was geen ja/nee discussie maar een genuanceerd gesprek over hoe ze opties ten opzichte van elkaar waarderen, precies de kracht van de methode.

Tijdens de Klimaatraadpleging konden alle Nederlanders de overheid adviseren over het klimaatbeleid van Nederland. In de video hoor je waarom de Kamerleden ervoor hebben gekozen om de raadpleging te organiseren.