Welke keuzes zouden de inwoners van Vijfheerenlanden maken over windmolens?
Welke keuzes zouden de inwoners van Vijfheerenlanden maken over windmolens?
De gemeente Vijfheerenlanden onderzoekt de mogelijkheid om windturbines neer te zetten. Een keuze die forse consequenties kan hebben voor de inwoners. Daarom vroeg de gemeente aan Populytics om uit te zoeken welke keuzes inwoners zouden maken bij de dilemma’s rond windenergie.
De gemeente Vijfheerenlanden heeft als doel om 25 procent van haar energieverbruik duurzaam op te wekken in 2030. Dit kan niet alleen met extra zonne-energie. Daarom kijkt de gemeente ook naar de mogelijkheid om extra windturbines te plaatsen. Het neerzetten van windturbines verandert het landschap en de leefomgeving van inwoners.
Voordat de gemeente een besluit neemt over de windturbines willen ze de zorgen van inwoners goed in kaart brengen. Daarom heeft de gemeente een participatieonderzoek uitgevoerd. Een onderdeel daarvan was een raadpleging onder inwoners die door ons is ontworpen en uitgevoerd. In september 2022 gaven 1.176 inwoners advies aan de gemeente. Zij gaven aan welke waarden zij belangrijk vinden bij de plannen voor windenergie. En welke keuzes zij zouden maken in de vaak moeilijke dilemma’s.
Hoe kan de PWE helpen met inwonersparticipatie?
Wat vindt u belangrijker als er plannen voor windmolens bij u in de buurt gemaakt worden? Dat omwonenden kunnen meebeslissen over de bouw? Dat de bouw van woningen vooral niet in de weg gezeten wordt? Of dat de windmolens zover mogelijk van natuurgebieden af komen te staan?
Niet alles kan. Niet overal en niet tegelijk. Bestuurders van gemeentes, provincies en het Rijk staan in ons kleine landje continu voor dilemma’s zoals deze. Inwoners van Vijfheerenlanden konden dit dilemma in ons onderzoek ook ervaren. Daarvoor gebruiken wij de door ons ontwikkelde Participatieve Waarde Evaluatie (PWE).
Deelnemers kregen de verschillende keuzes die de gemeente kan maken te zien. Vervolgens konden zij aangeven welke keuzes zij zelf zouden maken. Deelnemers konden hun afwegingen onderbouwen, waardoor het voor ons – en de gemeente – inzichtelijk werd welke waarden zij belangrijk vinden in de besluitvorming over windenergie. Ook konden we achterhalen welke waarden achter bepaalde bezwaren scholen. Het pakket van keuzes maken en onderbouwen door inwoners noemen wij een raadpleging.
Ons onderzoek had daarmee niet als doel om te achterhalen hoeveel mensen voor of tegen het bouwen van windturbines in Vijfheerenlanden zijn. Een enquête had daarvoor volstaan, maar kan nooit inwoners integraal alle keuzes laten afwegen.
Het doel van onze PWE was om in kaart te brengen welke overwegingen, waarden en zorgen inwoners belangrijk vinden in de besluitvorming rondom windenergie. En hoe zij bepaalde waarden en keuzes tegen elkaar afwegen. Door deze methode voelen inwoners zich ook meer betrokken bij de besluitvorming. Een PWE is dus ook een vorm van burgerparticipatie.
Wat leerde de PWE-raadpleging ons over de waarden van de inwoners van Vijfheerenlanden?
Een opvallend resultaat van deze PWE-raadpleging is de overweging die deelnemers het allerbelangrijkste bleken te vinden: ‘Zorg dat omwonenden kunnen meebeslissen over de bouw van windturbines’. Dit vinden deelnemers gemiddeld genomen belangrijker dan andere keuzes die de gemeente kan maken rondom windenergie.
Andere opties scoorden lager. Zo kreeg ‘het culturele landschap in Vijfheerenlanden zo veel mogelijk beschermen’ minder punten en eindige ‘strengere eisen stellen aan het geluid van windturbines’ op plaats nummer 3 van de prioriteiten. Deze inzichten geven de bestuurders van de gemeente belangrijke informatie bij de verdere planvorming.
Gemiddelde puntenverdeling over de 9 (bovenwettelijke) eisen die de gemeente kan stellen aan de bouw van windturbines. Deelnemers moesten 30 punten verdelen.
Een belangrijk begrip van deze keuzes kwam voort uit de motivaties die deelnemers in de raadpleging deelden.
- Een kleine groep inwoners heeft überhaupt zorgen en bezwaren over de komst van windturbines. Ze willen dat deze bezwaren serieus genomen worden voordat er een besluit over de bouw van extra windturbines wordt genomen.
“Om protesten en rechtszaken tegen te gaan en omdat het in het algemeen goed is dat bewoners inspraak hebben in iets ingrijpends.”
- Meer dan de helft van de deelnemers geeft aan zelf niet mee te hoeven beslissen over de bouw van windturbines. Toch vindt deze groep inspraak van omwonenden wel belangrijk: zij vinden dit bij een gedegen democratisch planvorming proces horen en denken dat het serieus nemen van zorgen en bezwaren van omwonenden het draagvlak voor de uiteindelijke beslissing zal vergroten.
“Inspraak van direct betrokkenen is essentieel voor het vormen en krijgen van draagvlak.”
Wie profiteert er van de windmolens?
Dat inspraak van omwonenden belangrijk is voor de maatschappelijke acceptatie van duurzame-energiebeleid is de afgelopen jaren in verschillende onderzoeken vastgesteld (zie bijvoorbeeld Ellis & Ferraro, 2016). Een aanbeveling die daaruit voortvloeit is om nieuwe windturbines (deels) in lokaal eigendom te brengen.
De PWE-raadpleging laat duidelijk zien dat dit ook voor de gemeente Vijfheerenlanden een nuttige overweging is. Daar moet wel een gesprek aan vooraf gaan. Inwoners hebben hier namelijk verschillende ideeën over. Zo zeggen sommige inwoners dat vooral omwonden direct financieel voordeel moeten ervaren van de windenergie. Anderen zouden de opbrengsten van de windturbines liever gebruiken voor ontwikkelingen in de omgeving (bijvoorbeeld natuur).
Op welke manier het lokaal eigenaarschap ingericht moet worden kan dus het beste in dialoog met de inwoners bepaald worden. Dit kan ook per gebied verschillen.
Bronnen
Ellis, G., Ferraro, G. (2016). The social acceptance of wind energy: where we stand and the path ahead. JSC Science for Policy Report EUR 28182.
Deel dit artikel
