Op 3 juli 2023 presenteerde minister Rob Jetten het concept van het Nationaal Plan Energiesysteem. In dit plan staat hoe het Nederlandse energiesysteem er in de toekomst uit zal zien. Als één van de bouwstenen van dit plan heeft minister Jetten de opdracht gegeven aan Populytics om een nationale Energieraadpleging te organiseren.

In de Energieraadpleging 2023 kregen burgers de mogelijkheid om hun voorkeuren te uiten over een aantal keuzes die het ministerie kan maken bij het Nationaal Plan Energiesysteem. Aan de Energieraadpleging deden in totaal 7.896 mensen mee. 3.197 vanuit een geselecteerde groep die representatief is voor de Nederlandse volwassen bevolking op de kenmerken leeftijd, gender en opleidingstype. Daarnaast deden 4.699 Nederlanders mee aan een open raadpleging. De resultaten helpen beleidsmakers om hun keuzes zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de waarden, voorkeuren en zorgen van inwoners.

Nederlanders willen een energiesysteem met beperkte afhankelijkheid van het buitenland

De doelen die samenhangen met leveringszekerheid krijgen veel prioriteit van deelnemers. Deze doelen worden ook breed gedeeld door verschillende subgroepen in de samenleving:

• ‘Nederland moet voor haar energie zo min mogelijk afhankelijk zijn van het buitenland’;
• ‘De kans op stroomstoringen moet zo klein mogelijk zijn’.

Waar de twee doelen die te maken hebben met leveringszekerheid hoog scoren, scoren de drie doelen die te maken hebben met het behoud van de status quo juist relatief laag in de Energieraadpleging:

• De regering zorgt dat bedrijven die belangrijk zijn voor de Nederlandse economie hier blijven;
• De regering zorgt ervoor dat de leefomgeving van Nederlanders zo min mogelijk verandert;
• De regering moet burgers niet dwingen om een bepaalde keuze te maken.

Een strategie waarin we vasthouden aan de status quo en we de leefomgeving zoveel mogelijk hetzelfde houden, maar sterk afhankelijk blijven van het buitenland voor onze energievoorziening lijkt niet de voorkeur te hebben van de gemiddelde deelnemer.

Als je rood staat, dan is het moeilijker om groen te denken

We zien een duidelijke kloof tussen arm en rijk wat betreft de voorkeuren voor bovenstaande doelen. Mensen die zeggen onvoldoende geld te hebben en in een huurhuis wonen geven relatief veel punten aan het laag houden van de energiekosten en weinig punten aan de twee doelen die te maken hebben met ambitieus klimaatbeleid:

• De regering moet zoveel mogelijk doen om klimaatverandering tegen te gaan;
• Mensen die over 100 jaar leven moeten zo min mogelijk last hebben van de keuzes die we nu maken.

Voor veel deelnemers die elke maand meer dan genoeg geld hebben geldt het omgekeerde. Het doel ‘Het veranderen van het energiesysteem moet zo min mogelijk kosten’ krijgt weinig prioriteit, terwijl de doelen die te maken hebben met een ambitieus klimaatbeleid juist veel prioriteit krijgen van deze deelnemers.

Bijna de helft van de deelnemers is positief over het plan om twee kerncentrales te bouwen.

De deelnemers kregen in de raadpleging een vraag over wat zij vinden van het plan van de regering om in Nederland twee extra kerncentrales te bouwen. In de representatieve raadpleging is 47% positief over het plan, 35% twijfelt en 18% vindt het geen goed plan. Deelnemers die zich geen zorgen maken over klimaatverandering zijn positief over kernenergie. Het bouwen van kerncentrales vergroot volgens hen de ‘energieonafhankelijkheid’ van Nederland en dit is voor hen belangrijk.

Onder Nederlanders die het erg belangrijk vinden dat de overheid probeert om klimaatverandering tegen te gaan is een groep deelnemers zeer overtuigd van kernenergie als oplossing (met name jonge mannen), terwijl een andere groep (met name ouderen) niet overtuigd is van kernenergie als oplossing. De eerste groep vindt kernenergie onmisbaar om de klimaatdoelen te halen. De tweede groep vindt dat er betere alternatieven zijn om de klimaatdoelen te halen. Voor veel tegenstanders is het belangrijkste bezwaar dat er nog geen oplossing is gevonden voor de eindberging van gevaarlijk radioactief afval. Voor hen is het vinden van een oplossing een voorwaarde om te starten met het bouwen van kerncentrales.

Deelnemers vinden het belangrijker dat de regering voorkomt dat mensen die dichtbij een kerncentrale wonen overlast hebben, dan dat de regering ervoor zorgt dat mensen die dichtbij de kerncentrale wonen hier zoveel mogelijk voordelen van hebben. Sommige deelnemers vragen zich af waarom het nodig is om extra voordelen te bieden aan omwonenden omdat dit naar hun mening ook niet altijd gebeurt bij andere overheidsprojecten. Het zoveel mogelijk betrekken van omwonenden bij besluiten wordt ook als belangrijker gezien dan het realiseren van zoveel mogelijk voordelen.

Deelnemers zijn zeer positief over de Energieraadpleging

De grote meerderheid van de deelnemers is positief over de raadpleging. Deelnemers aan de representatieve raadpleging beoordelen de raadpleging gemiddeld met een 7,8 (uit 10). Dit is het hoogste gemiddelde cijfer dat ooit aan een raadpleging is gegeven. Het aantal deelnemers uit de representatieve groep dat een 10 geeft aan de raadpleging is een stuk hoger dan het aantal deelnemers dat een onvoldoende geeft. Het valt op dat deelnemers van alle politieke partijen een ruime voldoende geven aan de raadpleging.  Meer dan 75% van de deelnemers vindt dat de Nederlandse overheid deze methode vaker moet inzetten voor het raadplegen van burgers. Ruim 80% geeft aan dat ze vaker zouden deelnemen.

Lees het rapport met resultaten over de PWE-raadpleging onder 8.000 Nederlanders over het energiesysteem van de toekomst.